Een werkgever dient voor de veiligheid en gezondheid van zijn werknemers te zorgen. Hij is verantwoordelijk voor correcte naleving van de Arbowet zodat er geen onnodig gevaar ontstaat. En als het onverhoopt toch misgaat en er sprake is van een arbeidsongeval, zal een werkgever vaak aansprakelijk zijn. Maar wanneer een arbeidsovereenkomst ontbreekt, zal niet altijd duidelijk zijn of er een werkgever-werknemerrelatie kan worden aangenomen. Uit de rechtspraak blijkt dat het in dergelijke gevallen aankomt op de vraag of de arbeid al dan niet onder gezag is verricht. Voor het aannemen van zo’n gezagsverhouding is vaak doorslaggevend of de opdrachtgever al dan niet toezicht heeft uitgeoefend en/of aanwijzingen en instructies heeft gegeven.
In mijn praktijk behandel ik met enige regelmaat zaken waarbij ondernemingen strafrechtelijk worden vervolgd naar aanleiding van een bedrijfsongeval. Het voeren van verweer tegen werkgeverschap kan soms ontzettend belangrijk zijn. Zo oordeelde de rechtbank Overijssel bijvoorbeeld in 2019 dat er geen sprake was van werkgeverschap en dat mijn cliënt daarom volledig diende te worden vrijgesproken van betrokkenheid bij een ongeval met dodelijke afloop. ECLI:NL:RBOVE:2019:2646
Tegen dit vonnis is door het Openbaar Ministerie hoger beroep aangetekend, maar op 14 juli 2021 heeft het Gerechtshof Arnhem-Leeuwarden de vrijspraak bevestigd en daaraan een (strenge) overweging toegevoegd: “Verdachte is in zijn hoedanigheid als werkgever gedagvaard en dat was hij naar het oordeel van de rechtbank en het hof niet. In hetgeen het Openbaar Ministerie met name in de appelschriftuur, maar ook ter zitting heeft aangevoerd, vindt het hof geen enkel aanknopingspunt om daar anders over te denken.”
Naar mijn mening toont deze uitspraak opnieuw aan dat opdrachtgevers niet altijd strafrechtelijk aansprakelijk gehouden kunnen worden. Indien er geen “gezagsverhouding” kan worden aangenomen, is er immers geen sprake van werkgeverschap en zijn de bepalingen uit de Arbowet niet van toepassing. Hoewel de feitelijke situatie altijd beslissend is, kan het zeker zinvol zijn om in opdrachtbevestigingen e.d. aandacht te schenken aan bepalingen over verantwoordelijkheden en eventuele risico’s.